Bij het woord “kartel” denken mensen vaak meteen aan drugskartels, maar dit is niet het soort kartel waar wij het in deze serie blogs over hebben. Waar drugskartels “criminele” kartels zijn, zijn de kartels van het mededingingsrecht “economische” kartels.
In mijn vorige blog gaf ik al een inleiding van het Mededingingsrecht. In deze blog zal ik daar verder op in gaan en vertellen wat een kartel in de zin van het Mededingingsrecht is en wat voor soorten kartels er zijn.
Bekijk hier de video-samenvatting van dit blog:
Voor de definitie van een kartel is er geen artikel, de Rijksoverheid geeft echter wel een uitleg. Er is volgens Rijksoverheid sprake van kartelvorming, wanneer 2 of meer bedrijven met elkaar afspraken maken, die de concurrentie stoppen, verhinderen, etc.. Het doel van deze afspraak is dat ze hun eigen winst kunnen verhogen. Deze bedrijven vormen dan samen een kartel.
Hieronder is een grafiek te zien van alle kartelzaken in de periode 1990-2019. Op de grafiek is te zien dat er eerst een zichtbare stijging in kartelzaken was tot 2010. Vanaf 2010 daalde dit. Hieraan is te zien dat het aantal zaken vermindert, dit komt voor een groot deel omdat de autoriteiten tegenwoordig strenger controleren. Bedrijven zijn daardoor terughoudender met het vormen van kartels.
Figuur 1: Europese Commissie, “Cartel Statistics”, 18 februari 2020, https://ec.europa.eu/competition/cartels/statistics/statistics.pdf
Kartels kunnen worden verdeeld in hardcore/softcore kartels en op basis van horizontale of verticale overeenkomsten.
Het eerste type is het hardcore kartel, dit houdt in dat de bedrijven binnen dit kartel helemaal niet meer concurreren. Wanneer bedrijven afspraken maken die de concurrentie hinderen of zelfs stoppen, zoals door prijsafspraken of minimale prijzen overeen te komen, is er sprake van een hardcore kartel. Dit type kartel heeft serieuze gevolgen voor de onderlinge concurrentie, en is dus streng verboden. De hardcore afspraken worden verder besproken in de volgende blog over kartelafspraken.
De tweede soort is softcore kartel, hier concurreren de bedrijven nog wel. Bijvoorbeeld twee supermarkteigenaren die onderling een afspraak maken om milieuvriendelijke koelcellen te gebruiken. Hierdoor worden de prijzen van producten eerst hoger om de kosten te dekken, maar in verloop van tijd verlaagt de prijs weer. Dat komt omdat de koelcellen milieuvriendelijker zijn, waardoor de energiekosten van de supermarkt lager worden. Hierdoor kunnen de producten weer goedkoper aangeboden worden. De klant krijgt hierdoor uiteindelijk een voordeel. Over de softcore afspraken wordt in de blog “Uitzonderingen van het Mededingingsrecht” gesproken.
Hardcore kartels zijn streng verboden, omdat ze de concurrentie sterk verminderen. Softcore kartels zijn in sommige gevallen toegestaan, omdat het vaak geen significante invloed heeft op de concurrentie.
Naast de kartels op basis van de afspraken, is er ook een verschil op basis van overeenkomsten: de horizontale overeenkomst en de verticale overeenkomst.
Horizontale overeenkomsten zijn afspraken die zijn gemaakt tussen bedrijven die bij dezelfde bedrijfstak van een onderneming horen. Bijvoorbeeld twee verkopers van kaas die samen prijsafspraken maken. Als meerdere verkopers de prijzen verhogen, valt het minder snel op voor klanten. Het kan dan namelijk lijken dat het de bedoeling is dat de prijzen hoger worden, omdat de productie duurder is geworden. Zo kunnen de bedrijven de prijzen kunstmatig hooghouden.
De verticale overeenkomsten gaat om de samenwerking tussen twee verschillende bedrijfstakken binnen dezelfde bedrijfskolom van een onderneming. Dat betekent dat er afspraken zijn tussen twee lagen van dezelfde toeleveringsketen, zoals de verkoper van brillen en hun producent. Zij kunnen bijvoorbeeld afspreken dat de producent een bepaald aantal eenheden moet maken, om de voorraad schaars te houden. Als de voorraad schaars is, kan de verkoper hogere prijzen vragen. Verticale overeenkomsten, die de concurrentie merkbaar beperken of vervalsen, zijn op grond van het mededingingsrecht verboden.
In deze blog hebben we besproken wat kartels nou eigenlijk zijn en welke soorten kartels er bestaan. We hebben kunnen zien dat er sprake is van een kartel, wanneer partijen afspraken maken om de concurrentie te hinderen of zelfs te stoppen, ook wel kartelvorming genoemd. Bent u geïnteresseerd in welke afspraken worden gezien als kartelvorming? Kijk dan naar onze volgende blog en video over kartelafspraken.