Van bewijsbeslag naar eDiscovery: ook in Nederland?

Hoewel eDiscovery steeds meer een overkoepelend begrip wordt voor feitenonderzoek in grote elektronische data sets (zoals bij de Wet Openbaarheid Bestuur - Wob, interne onderzoeken, afhandelen van verzoeken van toezichthouders, fraude, witwassen of mededingingsonderzoeken) wordt eDiscovery nog vooral gezien als een puur Amerikaans juridische proces om de tegenpartij in een civiele zaak te dwingen bewijs over te dragen om de eigen bewijsvoering beter rond te krijgen. “eDiscovery, dat hebben we toch niet in Nederland?” hoor ik advocaten nog steeds vaak zeggen.

In zekere zin hebben ze wel gelijk. Zeker de reikwijdte die de Federal Rules of Civil Procedure (FRCP) in de Verenigde Staten heeft om informatie bij andere partijen op te vragen, is in Nederland ongekend. Toch hebben we ook in ons land al een aantal jaren een min of meer vergelijkbaar instrument dat steeds populairder wordt: het bewijsbeslag.

Mooi voorbeeld nog kortgeleden. Op 14 mei besloot het gerechtshof ’s-Hertogenbosch dat “het bewijsbeslag dat enkele advocaten van een vermogensbeheerder hebben gelegd op onder meer e-mailverkeer dat het Openbaar Ministerie, de FIOD en de Belastingdienst in beslag genomen hebben, grotendeels mag blijven liggen.”[1] Met deze uitspraak volgt het gerechtshof ’s-Hertogenbosch in grote lijnen de rechtbank Oost-Brabant. Die oordeelde eerder dat het volledige bewijsbeslag mocht blijven liggen.

Wat is bewijsbeslag?

Definitie: bewijsbeslag is het beslag op documenten of goederen die als bewijs gebruikt kunnen worden in een civiele procedure. Het bewijsbeslag in het civiele recht bestaat uit bewijsbeslag in zaken van intellectueel eigendom en bewijsbeslag in andere civiele zaken.

De wet: de Artikelen 843a en 1019 e.v. van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bevatten de regels en mogelijkheden van het bewijsbeslag. Voor de meeste civiele procedures voldoet artikel 843a. Artikel 1019 e.v. richt zich meer op het beslagleggen van gegevens die betrekking hebben op intellectuele eigendom.

Hoe verhoudt bewijsbeslag zich tot het Amerikaanse eDiscovery?

De data: de hoeveelheid data bij een bewijsbeslag neemt steeds vaker Amerikaanse vormen aan. Het blijft daarom belangrijk om een zogenaamde “fishing expedition” te voorkomen door heel gericht aan te geven wat men zoekt.

Dit is te vergelijken met hoe dit in de VS in de FRCP is gedefinieerd. Hierin staat dat advocaten als onderdeel van een eDiscoveryproces verplicht een zogenaamde “meet and confer” moeten organiseren waarin zij precies dienen te specificeren (lees onderhandelen) wat wel en niet onder een eDiscovery verzoek valt.

Dit staat trouwens in tegenstelling tot de situatie in Nederland waar een advocaat na toestemming van de rechter, onaangekondigd een deurwaarder kan sturen om relevante informatie in beslag te nemen. Zo bezien is de Nederlandse wet op dit gebied een stuk disruptiever!

Inzage: in de VS kunnen partijen direct alles inzien wat overgedragen wordt. In Nederland is voor de inzage (“exhibitie” genaamd) een aparte gerechtelijke procedure nodig. Daarbij zal de eisende partij zeer duidelijk moeten aangeven welke documenten men (eventueel via een aangewezen derde partij) in wil zien.

Dit is precies waar eDiscovery-technologie kan helpen om documenten zo accuraat mogelijk te identificeren zonder de belangen van de verdedigende partij te schenden. Steeds meer deurwaarders en advocaten zetten dan ook eDiscovery-technologie in bij het uitvoeren van een bewijsbeslag.

Van bewijsbeslag naar eDiscovery: ook in Nederland!

Aan de ene kant zijn er dus de nodige verschillen tussen het Nederlandse bewijsbeslag en het Amerikaanse eDiscovery. Aan de andere kant zijn er conceptueel ook veel overeenkomsten. Omdat rechters steeds vaker bewijsbeslag toestaan en het met eDiscovery-technologie steeds makkelijker wordt om de inzage goed te regelen, lijkt het logisch dat we ook in Nederland steeds meer eDiscovery krijgen.

Meer weten over eDiscovery? Kom dan aanstaande vrijdag borrelen in Café Koetjes & Kalfjes op het Gustav Mahlerplein in Amsterdam. Dit is de ideale gelegenheid om bij te praten met vakgenoten uit de advocatuur en het bedrijfsleven.

[1] https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Gerechtshoven/Gerechtshof-s-Hertogenbosch/Nieuws/Paginas/Advocaten-mogen-groot-deel-bewijsbeslag-handhaven.aspx